In dit artikel leer je welke rechten je hebt als activist. In dit artikel focussen we op de Nederlandse en Belgische context. Voor een meer internationaal perspectief raden we je aan ook ons Engelse artikel te lezen.
Deze pagina is een adaptatie van de Shell Must Fall Toolkit.
Dit artikel mist nog informatie over de Belgische demonstratiewetten en politiepraktijken. Weet jij hier meer over of heb je bronnen met meer informatie? Voeg ze toe!
¶ Nederlandse context
¶ Demonstratierecht
Je hebt in Nederland recht op protest. Jij en jouw groep zijn tijdens je actie bezig gebruik te maken van dat recht. De politie mag dat niet zomaar inperken, en de burgemeester heeft daar een goede reden voor nodig. Dat kan zijn op basis van: a) gezondheid, b) kans op wanordelijkheden en c) bescherming van het belang van het verkeer.
Zorg ervoor dat de autoriteiten niet op basis van deze redenen je demonstratie kunnen ontbinden. Je kunt hier bijvoorbeeld rekening mee houden door vluchtwegen open te laten. Obstructie is inherent aan elke demonstratie. Zelfs bij de liefste demonstratie is er in zeker mate sprake van obstructie, want als je op de stoep staat moet ten slotte iemand omlopen. Toon aan dat je aan veiligheid hebt gedacht. Als de politie moeilijk gaat doen, verwijs dan naar je demonstratierecht. Laat ze zien dat je op de hoogte bent van je rechten en plichten.
¶ Melden of niet?
Volgens het Europese hof hoef je demonstraties niet aan te kondigen, maar volgens Nederlandse regels moet dit wel. De Nederlandse wet houdt zich dus niet aan Europese regelgeving. De politie en de Gemeente willen graag weten wat je van plan bent, naar eigen zeggen zodat ze het protest beter kunnen faciliteren en veilig kunnen laten verlopen. De meeste gemeentes hebben in hun Algemene Plaatselijke Verordening (APV) vastgelegd hoe en of je betogingen moet aanmelden. Voldoe je hier niet aan, dan kan de burgemeester in uitzonderlijke omstandigheden de betoging verbieden. In praktijk betekent het niet melden van je betoging helaas vaak dat de driehoek (burgemeester, politie en justitie) eerder geneigd is de betoging te beëindigen met als reden gevaar voor de Openbare Veiligheid of vanwege het niet aanmelden. In verschillende gemeentes, waaronder Den Haag, kan je zelfs een boete krijgen voor het niet melden van een betoging.
¶ Legitimatie
De politie vraagt je soms om je te legitimeren. Dat mag als ze daar reden voor hebben. Vraag dus altijd naar de reden zonder te escaleren. Het is vervelend en intimiderend, maar vaak nemen ze je legitimatiebewijs even mee. Vraag hen waarom ze dat doen. Ze mogen dit eigenlijk alleen doen als ze vinden dat daar een noodzaak voor is. Je weet ook niet of er dan al een dossier van je wordt aangelegd. Eventueel kun je op een ander tijdstip navragen of er een dossier over je bestaat en een klacht indienen als ze onterecht je ID hebben gevraagd en meegenomen.
¶ Arrestatie
Het kan altijd zijn dat je, of iemand in jouw groep, bij een actie gearresteerd wordt. Bereid je hier goed op voor! In deze arrestantenhandleiding lees je meer over wat de politie wel en niet mag doen in het geval van arrestatie, en nog veel meer nuttige informatie.
¶ Belgische context
Oeps… Hier hebben we nog geen info over. Voel je vrij om het artikel te verbeteren!
¶ Tips en tricks voor politiewoordvoerders
Bedenk van tevoren: welk doel heeft de politiewoordvoering bij deze actie? Wat hebben we te winnen? En te verliezen? Realiseer je dat je tegenover de politie altijd in de zwakkere positie bent!
Als politiewoordvoerder ben je het aanspreekpunt voor de politie en eventuele beveiliging. Je neemt zelf niet actief deel aan de actie zodat je je op deze taak kunt focussen. Het is handig om op de politie af te stappen als je ze ziet aankomen. Informeer de rest van de groep dat jij de politiewoordvoerder bent en dat alle communicatie met de politie via jou loopt. Zo voorkom je dat mensen zelf met de politie gaan praten en de politie meer te weten komt dan je eigenlijk had gewild.
Is er geen politie of beveiliging op locatie aan het begin van de actie en heb je je actie niet gemeld? Je kunt dan het regionale nummer van de politie bellen om hen mee te delen dat er een demonstratie is. Dit geldt dan de melding. Dit kan verschil maken in hoe de politie (als ze eenmaal ter plaatse zijn) het gesprek met je aangaat. De politie vraagt over het algemeen wat jullie aan het doen zijn en hoe lang het gaat duren. Hoeveel je hiervan wilt vertellen is aan jou. Denk hier van te voren goed over na!
Vertel de politie en beveiliging (kort en krachtig):
- je naam en namens welke organisatie je spreekt
- dat het gaat om een demonstratie/protest
- dat je aanspreekpunt bent voor het verloop van de actie
- met hoeveel mensen je bent
- wat je doet en waarom (korte inhoudelijke aanleiding)
- eventueel: hoe lang jullie van plan zijn te blijven
- dat jullie actie niet het doel heeft vernielingen aan te richten
Soms is het mogelijk te onderhandelen met de politie. De onderhandelingen verlopen dan via jou als politiewoordvoerder. Denk er van tevoren over na of je dit wilt en hoe ver je hierin wilt gaan en bespreek ook de mogelijke scenario’s van te voren met de deelnemers van de actie.
¶ Politiegeweld
Een van de risico’s bij acties, met name burgerlijk ongehoorzame acties, is dat je geweld van politie of beveiliging tegen kan komen. Het is belangrijk om hierbij stil te staan en je erop voor te bereiden.
Het doel van politierepressie is om verzet tegen de status quo te onderdrukken en om activisten bang te maken. Daarom is het belangrijk om open met repressie om te gaan, om over je angsten te spreken en je niet te laten isoleren of intimideren. Om te zorgen dat niemand alleen staat tegenover politierepressie zijn er affiniteitsgroepen, arrestantengroepen, advocaten en support & recovery. Politierepressie trotseren we samen!
Niet iedereen heeft dezelfde ervaring met (politie)geweld. Sommige mensen kunnen er niet voor kiezen om politiegeweld tegen te komen. Denk aan mensen zonder papieren of mensen waarvan de politie vindt dat ze er gevaarlijk uit zien. Bij mensen die ervaringen hebben met (huiselijk) geweld of seksueel geweld, kunnen geweldservaringen met de politie bij acties extra impact hebben.
Meer info over politiegeweld:
- Over politiegeweld en etnisch profileren: https://controlealtdelete.nl
- Over de invoering van het stroomstootwapen (taser) in Nederland en de politielobby en het verdraaien van cijfers dat daarmee gepaard gaat: https://www.npostart.nl/medialogica/09-06-2020/VPWON_1310567
¶ Bronnen
- Over het recht op demonstratie en over je rechten als demonstrant
- Shell Must Fall Toolkit
- Arrestantenhandleiding door Buro Jansen & Janssen [Archived version]
- Buro Jansen & Janssen
- Politiegeweld in Nederland door Amnesty International